Substancje psychodeliczne w leczeniu choroby alkoholowej?

Bezkategorii
27 grudnia 2024
5 min read

Wprowadzenie

Problem alkoholizmu w Polsce stanowi jedno z kluczowych wyzwań społeczno-zdrowotnych. Według statystyk aż 27% społeczeństwa spożywa alkohol w sposób ryzykowny lub szkodliwy, co prowadzi do wzrostu liczby nadmiarowych zgonów oraz generuje ogromne koszty ekonomiczne i społeczne. Jak wynika z danych Komisji Ekspertów ds. Zdrowia przy Rzeczniku Praw Obywatelskich, głównymi przyczynami śmierci w Polsce w 5 dekadzie życia – między 40-44 rż. stanowi marskość wątroby poalkoholową, kardiomiopatia (głównie poalkoholową). Natomiast osoby w tym przedziale wiekowym jako osoby młode i w pełni produktywne powinny m.in. płacić składki zdrowotne, generować PKB.  Nadużywanie alkoholu powoduje nie tylko rozwój poważnych, a nawet śmiertelnych schorzeń, ale także przyczynia się do przemocy domowej, rozpadu rodzin i obciążenia systemu opieki zdrowotnej. 

W Polsce liczba osób uzależnionych od alkoholu i nadmiernie pijących sięga od 4 do 5 mln, a osób wymagających leczenia od 1 mln do 1,2 mln. Z tego leczeniem objętych jest około 15 proc. Osób żyjących w zasięgu społecznie negatywnych skutków alkoholizmu jest około 12 mln (tak w: raport Instytutu Zdrowia Akademii Polonijnej w Częstochowie) .

W kontekście łatwej dostępności alkoholu oraz niewystarczających działań prewencyjnych, sytuacja wymaga pilnych interwencji. Rozwój nowych metod terapeutycznych, w tym wykorzystanie substancji psychodelicznych, oferuje potencjalne rozwiązanie, które może przynieść znaczące korzyści w walce z tym społecznym kryzysem.

Substancje psychodeliczne, takie jak psylocybina czy LSD, stanowią nowy i dynamicznie rozwijający się obszar badań w terapii uzależnienia od alkoholu. Substancje te oddziałują na mózg poprzez modulację sieci neuronalnych, w tym sieci trybu domyślnego i układu nagrody, co może wpływać na zmniejszenie objawów uzależnienia. Ponadto wywołują one głębokie doświadczenia psychologiczne, które często prowadzą do przełomowych zmian w postrzeganiu siebie i otoczenia. Mimo rosnącego zainteresowania i obiecujących wyników wstępnych badań, ich stosowanie nadal pozostaje mało wyjaśnionym tematem, wymagającym dalszych badań w celu oceny pełnej skuteczności i bezpieczeństwa. W niniejszym artykule omówiono argumenty za i przeciw wykorzystaniu substancji psychodelicznych w leczeniu alkoholizmu.

Argumenty “za” promowaniem substancji psychodelicznych w użyciu terapeutycznym u pacjentów z chorobą alkoholową

  1. Mechanizmy działania substancji psychodelicznych: Substancje psychodeliczne, takie jak psylocybina, LSD, DMT, i meskalina, działają głównie poprzez aktywację receptora serotoninowego 5-HT2A. Ten mechanizm wpływa na neuroplastyczność, synaptogenezę i regenerację neuronów, co wspiera restrukturyzację sieci neuronalnych odpowiedzialnych za uzależnienie.
  2. Redukcja picia i trwała abstynencja: W badaniach klinicznych psylocybina obniżyła liczbę dni intensywnego picia o ponad 50%. 83% pacjentów po zastosowaniu terapii psylocybiną przestało spełniać kryteria uzależnienia od alkoholu.
  3. Niska toksyczność i brak uzależnienia: Substancje psychodeliczne wykazują minimalne ryzyko uzależnienia i mają niski profil toksyczności w porównaniu do klasycznych leków stosowanych w leczeniu alkoholizmu, takich jak disulfiram czy naltrekson.
  4. Zmiany behawioralne i kognitywne: Substancje psychodeliczne wpływają na kluczowe obszary mózgu związane z uzależnieniem, takie jak kora przedczołowa i ciało migdałowate, poprawiając zdolności decyzyjne i zmniejszając impulsywność. Obserwacje wykazały poprawę w relacjach interpersonalnych oraz lepszą samoświadomość pacjentów.
  5. Globalny potencjał terapeutyczny: Substancje psychodeliczne redukują także symptomy współistniejące z uzależnieniem od alkoholu, takie jak depresja i lęk. To czyni je szczególnie przydatnymi dla pacjentów z wieloma współistniejącymi problemami zdrowotnymi.
  1. Obiecujące wyniki badań klinicznych
    Michael P. Bogenschutz to jeden z czołowych badaczy terapii psychodelicznej w leczeniu uzależnienia od alkoholu. Jego badania skupiają się głównie na wykorzystaniu psylocybiny, substancji psychoaktywnej występującej w grzybach halucynogennych.

Oto najważniejsze wnioski z badań Bogenschutza:

  • Terapia wspomagana psylocybiną może prowadzić do znacznego zmniejszenia spożycia alkoholu u osób uzależnionych. W badaniu z 2015 roku, Bogenschutz i jego zespół odkryli, że pacjenci, którzy otrzymali psylocybinę w połączeniu z psychoterapią, wykazywali znaczącą redukcję spożycia alkoholu w porównaniu do grupy kontrolnej.
  • Psylocybina może pomóc w utrzymaniu abstynencji od alkoholu. W badaniu z 2015 roku, abstynencja znacząco wzrosła po podaniu psylocybiny i utrzymywała się przez 36 tygodni obserwacji. W innym badaniu, trwającym 12 tygodni, podawano psylocybinę w 4. i 8. tygodniu terapii. Uczestnicy zgłaszali zmiany w samopostrzeganiu, świadomości i relacji z alkoholem, co przyczyniło się do abstynencji.
  • Psylocybina może wpływać na mechanizmy neurobiologiczne uzależnienia. Badania sugerują, że psylocybina może modulować aktywność mózgu w obszarach związanych z uzależnieniem, co może przyczyniać się do jej terapeutycznych efektów.

Badania Bogenschutza, choć obiecujące, są wciąż na wczesnym etapie. Potrzebne są dalsze, zakrojone na szerszą skalę badania, aby potwierdzić te wstępne odkrycia i lepiej zrozumieć mechanizmy leżące u podstaw potencjalnych korzyści terapeutycznych psylocybiny w leczeniu alkoholizmu.

Nowsze badania wskazują z kolei na:

  1. Transdiagnostyczny potencjał terapeutyczny
    Substancje psychodeliczne oddziałują na podstawowe mechanizmy uzależnienia, takie jak impulsywność i system nagrody. Dzięki temu mogą być stosowane w leczeniu różnych uzależnień, nie tylko od alkoholu.
  2. Trwałe efekty terapeutyczne
    W odróżnieniu od tradycyjnych metod leczenia, Substancje psychodeliczne często (choć nie zawsze!) prowadzą do trwałych zmian po jednym lub dwóch doświadczeniach terapeutycznych.
  3. Neuroplastyczność i wgląd psychologiczny
    Substancje psychodeliczne wykazują zdolność do zwiększania neuroplastyczności, umożliwiając reorganizację sieci neuronalnych w mózgu. Takie działanie wspomaga przełamywanie utrwalonych i destrukcyjnych wzorców myślenia. Dodatkowo, doświadczane podczas terapii przeżycia mistyczne mogą indukować głęboką introspekcję oraz trwałe zmiany w postrzeganiu siebie, relacji interpersonalnych i otaczającego świata.

… a może jednak nie warto? 

  1. Ograniczone dane naukowe
     Większość badań ma ograniczenia metodologiczne, takie jak mała liczba uczestników czy brak grup kontrolnych. Potrzeba większych, randomizowanych badań klinicznych, aby potwierdzić skuteczność tych substancji.
  2. Ryzyko negatywnych skutków ubocznych
     Substancje psychodeliczne mogą wywoływać intensywne doświadczenia emocjonalne, lęk, a w skrajnych przypadkach nawet epizody psychotyczne. Terapia ta nie jest odpowiednia dla osób z predyspozycjami do psychoz.
  3. Konieczność integracji psychoterapeutycznej
     Samo zażycie substancji psychodelicznych nie jest wystarczające. Kluczowa jest specjalistyczna terapia pomagająca pacjentom w interpretacji i integracji doświadczeń.
  4. Kontrowersje etyczne i prawne
     Stosowanie substancji psychodelicznych w terapii uzależnień może być trudne do zaakceptowania przez środowiska promujące abstynencję oraz z powodu ich statusu prawnego w wielu krajach.

Podsumowanie

Substancje psychodeliczne mają potencjał, aby stać się przełomowym narzędziem w leczeniu alkoholizmu, oferując szybkie i trwałe efekty terapeutyczne, takie jak zmniejszenie spożycia alkoholu oraz poprawa funkcji psychospołecznych u pacjentów. Niemniej jednak, obecny stan wiedzy jest wąski i wskazuje na konieczność prowadzenia dalszych badań klinicznych na szeroką skalę, które pozwolą lepiej zrozumieć mechanizmy działania tych substancji oraz ich długoterminowe skutki. Ważne jest również uwzględnienie potencjalnych zagrożeń czy potrzeba kompleksowej integracji psychoterapeutycznej, aby zapewnić pacjentom maksymalne bezpieczeństwo i skuteczność leczenia. A te, jak wiemy chociażby z danych Komisji Ekspertów ds. Zdrowia przy Rzeczniku Praw Obywatelskich, nawet w tradycyjnym leczeniu alkoholizmu, są w Polsce niewystarczające.

Czy jednak zła sytuacja polskiej profilaktyki uzależnień powinna być przeciwwskazaniem, aby podejmować ten temat?

Bibliografia:

  1. Biuro Rzecznika Praw Obywatelskich. (2024, czerwiec 20). Konsekwencje problemu alkoholowego w kontekście polityki państwa tematem posiedzenia Komisji Ekspertów ds. Zdrowia. Biuletyn Informacji Publicznej RPO. Retrieved grudzień 27, 2024, from https://bip.brpo.gov.pl/pl/content/rpo-posiedzenie-ke-zdrowia-18-czerwca-2024-problem-alkoholowy
  2. Bogenschutz MP, Forcehimes AA, Pommy JA, Wilcox CE, Barbosa P, Strassman RJ. Psilocybin-assisted treatment for alcohol dependence: A proof-of-concept study. Journal of Psychopharmacology. 2015;29(3):289-299. doi:10.1177/0269881114565144
  3. Calleja-Conde J, Morales-García JA, Echeverry-Alzate V, Bühler KM, Giné E, López-Moreno JA. Classic psychedelics and alcohol use disorders: A systematic review of human and animal studies. Addiction Biology. 2022; 27(6):e13229. doi:10.1111/adb.13229
  4. DiVito, A.J., Leger, R.F. Psychedelics as an emerging novel intervention in the treatment of substance use disorder: a review. Mol Biol Rep 47, 9791–9799 (2020). https://doi.org/10.1007/s11033-020-06009-x
  5. Hilal, F.F., Jeanblanc, J., Deschamps, C. et al. Epigenetic drugs and psychedelics as emerging therapies for alcohol use disorder: insights from preclinical studies. J Neural Transm 131, 525–561 (2024). https://doi.org/10.1007/s00702-024-02757-3
  6. Pagni, B.A., Wong, J. & Bogenschutz, M.P. The Therapeutic Effects of Classic Psychedelics in Alcohol Use Disorder. Curr Addict Rep 11, 916–927 (2024). https://doi.org/10.1007/s40429-024-00581-z
  7. Raport: w Polsce jest 12 mln osób narażonych na negatywne społecznie skutki alkoholizmu | Polska Agencja Prasowa SA. (2024, July 17). PAP. Retrieved December 27, 2024, from https://www.pap.pl/aktualnosci/raport-w-polsce-jest-12-mln-osob-narazonych-na-negatywne-spolecznie-skutki-alkoholizmu
  8. Sicignano, D., Hernandez, A. V., Schiff, B., Elmahy, N., & White, C. M. (2023). The impact of psychedelics on patients with alcohol use disorder: a systematic review with meta-analysis. Current Medical Research and Opinion, 40(2), 293–302. https://doi.org/10.1080/03007995.2023.2296968

Aby uzyskać dostęp do darmowego e-booka zapisz się na nasz Newsletter.

facebook